Яаруу Давчуу Цаг Хугацаа 匆匆

Хятад хэл сурч байсан хүмүүс хятадын алдарт яруу найрагч, зохиолч Жу Зи Чингийн (朱自清1898-1948) уг зохиолыг андахгүй сайн мэдэх байх аа, орчуулж байсан ч хүн цөөнгүй байдаг байх. Энэ удаад уншаад өнгөрөх биш орчуулаад өнгөрөх гэж хичээлээ. 

Яаруу Давчуу Цаг Хугацаа

    Хараацай шувуу нүүдэллэн явсан ч харьж ирэх цаг бий. Улиас модод хатаж гандсан ч ногоорч дэлгэрэх үе гэж бий. Тоорын цэцэг хагдарсан ч цэцэглэх мөч бас л бий. Ухаалаг чи минь хэлээд өгөөч, бидний өдрүүд яагаад харин эргэн ирдэггүй юм бэ? Хэн нэг нь хулгайлаад явчихдаг юм уу? Тэр нь хэн юм бэ? Хаана нуучихдаг юм бол? Эсвэл өөрсдөө зугтаад явчихдаг юм болов уу? Тийм бол одоо хаана явж байгаа бол?

    Бидэнд хичнээн урт хугацаа өгсөн байдгийг мэдэхгүй юм. Гэхдээ гар маань бага багаар хоосорсоор л байна. Чимээгүйхэн дотроо бодож үзтэл найман мянга гаруй өдөр гараас минь урсаад явчихсан байх аж. Яг л дуслын зүүнээс далай руу нэг дусал орчих шиг миний өдрүүд цагийн урсгал дунд ямар ч чимээ аниргүй, бас дүрс сүүдэргүй дусалж одсоор. Нулимс өөрийн эрхгүй асгарна.

Авьяастны Мөрөөдөл 天才夢

        Би их сонин эмэгтэй. Хар багаасаа л төрөлхийн авьяастай гэж хэлэгдсээр авьяасаа хөгжүүлэхээс өөр зорилгогүй болсон нэгэн. Харин хүүхэд насны сүрхий мөрөөдөл бага багаар бөхөхийн хэрээр би өөрийгөө авьяастан болох мөрөөдлөөс өөр юу ч үгүйгээ мэдсэн юм. Надад байгаа зүйл бол ерөөсөө л авьяастны бөөн этгээд гажууд сул талууд. Хүмүүс Regis Wargnier-ийн солиорлыг уучлах байх л даа, харин намайг бол уучлахгүй байх.

Буурал Үс 白髮

Гуо Мо Руо (郭沫若 1892-1978) бол хятадын орчин үеийн алдарт зохиолч, яруу найрагч төдийгүй нэртэй археологич, философич, эртний уран зохиол судлаач, түүх судлаач, хувьсгалч, нийгмийн зүтгэлтэн хүн юм. Түүнчлэн тэрээр хятадын шинэ шүлгийн үндэслэгч, Лү Шүнийг залгамжлан соёлын хувьсгалыг манлайлагч гэж нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн  соёлын зүтгэлтэн билээ.Энэ удаад түүний богино хэмжээний өгүүллэгээс нэгийг орчууллаа.

     Он удаан жил сэтгэлдээ хадгалж явсан шүлгийн үгс өнөөдөр үүр цүүрээр оргилон ундрах чинь.

     Чи залуухан, зав залуугаараа, алс нутгийн бүсгүй. Чиний нэрийг би огт мэдэхгүй, тиймээс чамайгаа “чи” л гэж дуудаж байгааг минь өршөөгөөрэй.

Бяцхан Хулганы Эрэл Хайгуул

Нэг ийм хөөрхөн үлгэр олж уншлаа. Тэгээд орчуулчихлаа. Хүн болгон давуу болоод сул талтай. Давуу талаа хүнээс биш өөрөөсөө олж хар аа гэсэн санааг хулганы эрлээр хөөрхөн тайлбарлачихсан нь таалагдсан юм.

Бяцхан Хулганы Эрэл Хайгуул

Нэгэн хулгана өөрийгөө хэтэрхий өчүүхэн жижиг гэж бодон, үргэлж дэлхий дээрх хамгийн том зүйлийг эрж олохыг хүсдэг байжээ. Тэгээд толгойгоо өргөн юу ер нь том юм бол оо? Юу хамгаас том юм бол оо гэж бодож суугаад: “Миний амьдрал тэнгэрийн доорх үнэн мөнийг олохын төлөө байдаг. Харин тэнгэр юунаас ч айдаггүй, тэр үнэхээр өргөн уудам, 4 зүг 8 зохисыг өөрийн доор багтааж чаддаг” гэж бодоод, тэнгэр дээр очоод: “Тэнгэр ээ, чи юунаас ч айдаггүй, би ийм өчүүхэн жижигхэн, чи надад хүч зоригоосоо өгөөч” гэхэд,

Тэнгэр хэлсэн нь: “Надад ч бас айдаг зүйл бий, би үүлнээс айдаг. Үүл тэнгэрийг бүрхэж нарыг халхалж чаддаг, нар бид хоёр түүнийг яаж ч чаддаггүй” гэв.

Нөхөрлөл

За завгүй завгүй гээд яваад байсан чинь их удаан дуртай ажлаа хийгээгүй хаячихсан байна.  Би ч олон сайхан найзтай л даа: зааж зөвлөдөг, эрхэлж тунирхдаг, тайвшруулж тайтгаруулдаг, уурлуулж бухимдуулдаг, учирлаж ойлгуулдаг, баярлуулж баясгадаг,  ГОВЬ АЛТАЙН ЗАМЫН ГОЛООР АЛХАХ ДУРТАЙ гээд л, тэдэндээ зориулчихъя. Бүгдэнд нь байгаагаар нь л хайртай шүү. За тэгээд Зөнч маань бидний харилцааны талаар ийн хөөрч байна:

Нөхөрлөл

Нэгэн залуу гарч ирэн бидэнд нөхөрлөлийн тухай ярьж өгөөч гэв.

Тэр хэлсэн нь:

Чиний найз чамд хэрэгтэй зүйлсийн чинь хариулт.

Тэр чиний тариан талбай, чи хайр өвөртлөн үр суулган, хайраа өвөртөлсөөр ургацаа хураана.

Тэр мөн чиний зоогийн ширээ, задгай зуух.

Чи өлсөхөөрөө түүнийг эрж, тайвшрахын төлөө түүнийг хайдаг.

Найз чинь шууд шулуулхнаар сэтгэлийн үгээ хэлэх үед, чи сэтгэл доторх “Үгүй”-ээсээ бүү ай, сэтгэлийн гүн дэх “Тийм”-ийгээ бүү дарж нуу.

Намар Орой Голын Дээр

Манай  Enbos найз надад ийм нэг сайхан шүлэг орчуулж бэлэглэсийн, Бүх Хятадын 300 шилдэг  модернист шүлгүүдийн нэг. Дахин дахин баярлалаа найздаа!

 Намар орой голын дээр (Лю Да Бай)

Үүр рүүгээ буцаж буй нэгэн шувуу,
Эцэж хэдий ядарсан ч,
Үдшийн нарны цацрагийг нуруундаа тээж явна.

Бурханлиг жигүүрийн ганц л дэвэлтэнд,
Голын дээр наран асгарахуй;
Буурал зэгс нэгэн агшинд,
Гоёмсог улаан өнгөнд хувирна.

秋晚的江上  (劉大白)

歸巢的鳥兒，
儘管是倦了，
還馱著斜陽回去。

雙翅一翻，
把斜陽掉在江上；
頭 白的蘆葦，
也妝成一瞬的紅顏了。

Орчуулсан Enbos 05.05.2010

Баяр Жаргал ба Гуниг Зовлон

Нэлээд олон жилийн өмнө би ээжийгээ 10 сар зовоохын ялдамд баяр баясал авчран төрж билээ. За тэгээд тэрнээс хойш бид бие биесийнхээ баяр гунигийн салшгүй учиг шалтгаан болсоор иржээ. Болсоор ч байх болно. Өнөөдөр ээж бидэн хоёрын хамтын зовлон жаргал эхэлсний ойн өдөр.  Тэгээд Зөнчийн үгээр жаргал зовлонг тайлбарлалаа.

Дараа нь нэгэн эмэгтэй бидэнтэй баяр жаргал, гуниг зовлонгийн тухай ярилцаач гэлээ.

Тэр хэлсэн нь:

Чиний баяр баясгалан бол багаа авсан зовлон гуниг.

Чиний инээд оргилж байгаа худаг мөн чиний нулимсыг дүүргэж байдаг юм.

Үүнээс өөрөөр ямар байна гэж?

Зовлон гуниг зүрхийг чинь хэр гүн шархлуулна, түүнээс илүүгээр чи баяр жаргалыг багтаах болно.

Булгийн Шивнээ

Нэг ном уншиж яваад Японы нэрт зураач, зохиолч агсан Хигашияама Кайй (东山魁夷) гэдэг хүний энэ зохиолын танилцуулгыг олж уншаад машид таалагдсан тул хятад эхийг нь олж аван орчуулж үзлээ. Өнөөгийн бидний утга учиргүй   юунд ч юм яарсан, дэвшиж дээшилсэн энэ амьдрал ямар ч үнэ цэнэгүй болохыг, тэгээд юунд хүргэж байгааг шувуудын дүрээр тодоос тод харуулж, жинхэнэ үнэн мөн зөвхөн бидний сэтгэлд л байдаг гэдгийг өгүүлжээ. Нэр нь уг нь 听泉 буюу махчилах юм бол "Булгийг Сонсохуй"  гэсэншүү утгатай юм, би нь орчуулахдаа "Булгийн Шивнээ" болгочихлоо, эхийг уншиж үзээд нэрний болоод бусад талаар санаа оноо байвал хэлээрэй. Орчуулах ОРОЛДЛОГО  шүү дээ, дутуу гучуу зүйл байгаа шүү.

 Булгийн Шивнээ

 Уудам тал дээгүүр шувууд ниснэ. Хэсэг хэсгээрээ сүрэглэсэн шувууд зогсолтгүй нисэн өнгөрнө.

Заримдаа дөрөв таваараа толгойлон ниснэ, заримдаа нэгэн цуваанд орон могой шиг сунан ниснэ. Хар даа, үнэхээр хүчирхэг шувуун сүрэг юм аа!...

Шувууд жиргэнэ, тэд эв найрамдалтай амьдарч, харилцан бие биенээ урамшуулан зоригжуулна. Заримдаа бас хоорондоо эвдрэлцэн муудаж, булаалдан тэмцэж, бие биесээ гэмтээн шархдуулна. Зарим шувууд өвчин ужиг, ядарч зүдрэн эсвэл хөгширч өвгөрснөөс болон сүргээсээ тасарна.

5. Өгөхүй

Зөнчийн өгөх авахуйн талаарх зөгнөл таны үзэл бодолтой нийцэж байна уу?

Дараа нь нэг баян хүн бидэнд өгөх авахын талаар ярьж өгөөч гэв.
Тэр хариулсан нь:
Чи бүх хөрөнгөө хэн нэгэнд өглөө ч чи өчүүхэн жаахныг л өгч байна гэсэн үг.
Чи өөрийгөө өгч чадсан цагт л жинхэнэ бэлэг болж чадна.
Учир нь чиний эд хөрөнгө гэдэг бол маргааш хэрэг болж магад хэмээн хадгалан хайрладаг зүйлс чинь л биз дээ?
Харин маргааш, маргааш хашир нь дэндсэн нохойд юу л авчирна гэж? Тэр Ариун хот руу явах аянчдыг дагах замдаа ясаа зам мөргүй шороон дунд л булна биз.
Дутагдахын айдас гэж дутагдах өөрөө л байх?
Худгийн чинь ус ундран оргилохын цагт чи бас л цангахаас айна, энэ цангалт ханаж цадахыг хэзээ ч мэдэхгүй.

4. Хүүхэд

Зөнч маань эхнэр нөхөр хоёр хоорондоо ямар нэг зайг барьж байх хэрэгтэй гэж зөгнөсөн шигээ тиймэрхүү зайг хүүхэдтэйгээ ч барих хэрэгтэй гэж өгүүлмой.  Хүн хүнд өөр өөрсдийнх нь орон зай байх бөгөөд тэр лүү нь хэн нэгэн зөвшөөрөлгүй өнгийгөөд ирэхээр л харилцаанд сэв сууж эхэлдэг байх.  Хүүхдүүддээ  personal  space  өгцгөө гэхээс гадна бас бус юмыг ч бас хэлээд л байх шиг байна. За таалан соёрхож, тунгаан бодоод санал бодлоо дэвшүүлнэ үү. 

 

Нэгэн нялх хүүхэд тэвэрсэн эмэгтэй бидэнд хүүхдийн тухай ярьж өгөөч гэв.
Тэр хэлсэн нь:
Чиний хүүхэд чинийх биш.
Тэд болон тэдний “Хувь тавилан” хүсэн хүлээж байж төрүүлсэн хүүхдүүд юм.
Тэд чамаар дамжиж төрдгөөс биш чи тэднийг бүтээдэггүй.
Тэд чамтай хамт байдаг ч чамд харьяалагддаг гэсэн үг биш.

3. Гэрлэлт

Зөнч маань энэ удаад Гэрлэлтийн талаар өгүүлж байна. Дараагийн удаад Хүүхдийн талаар хүүрнэх болно.  

Дараа нь Алмитра, багш аа, Гэрлэлтийн талаар яриач гэлээ.

Тэр хариулсан нь:

Та хоёр хамт төрсөн бөгөөд үүрд хамт байх болно.

Эрлэгийн элчийн үхлийн цагаан далавч та хоёрыг салгасан ч хамт байсаар байх болно.

Тийм ээ, Бурхны чимээгүйхэн дурсамж дунд та хоёр хамтдаа л байх болно.

Гэхдээ, та хоёр бие биесийнхээ хооронд багахан зай үлдээгээрэй,

Диваажингийн салхи дунд чинь бүжиглэг.

Зөнч / The Prophet

Калил Гибран 1883-1931

Энэ удаад Араб гаралтай Америкийн зохиолч Калил Гибраны алдарт зохиол “Зөнч”-өөс (The Prophet) орчуулах оролдого хийж эхэллээ. Түүний уг зохиолыг бараг яруу найргийн хэмжээнд үздэг ба утга агуулгын хувьд ч амьдралын нарийн ширийн философийг энгийн үгээр, харилцан яриа хэлбэрээр илэрхийлж гаргасан нь хүмүүст машид таалагддаг ажээ. Анхны эх нь араб хэл дээр бичигдсэн бөгөөд олон орны хэл дээр сая сая хувиар хэвлэгдсэн гэдэг. Өчүүхэн би нь хятад хэл дээрх хувилбараас нь ойлгосныхоо хэмжээнд, чадлынхаа хэрээр буулгах оролдлогоо хийлээ. Цаашид бага багаар үргэлжлүүлнээ.  

2. Хайрын талаар

Тэгээд Алмитра бидэнтэй хайрын талаар ярилцаач гэв.

Тэр толгойгоо өргөн хүмүүс рүү хартал тэд чимээгүй болов. Тэр чанга цангинасан дуугаар хэлсэн нь:

Хайр чамайг дуудвал түүнийг дага,
Зам нь энхэл донхол, эгц өндөр байсан ч. 

Хайр далавчаа дэлгэн чамайг тэвэрвэл, аяаар нь бай,
Далавчиндаа нуусан сэлэм нь чамайг хатгаж шархдуулсан ч.

Амьдралын амт 生命的滋味

Тайваний зохиолч Ши Мөрөнгийн зохиолуудаас ганц нэгийг орчуулах оролдлого хийж байгаа билээ. Орчуулсан эссенүүдийнхээ хятад нэрийг бас хамт тавилаа. Хэл мэдэх хүмүүс хятад эхийг нь уншмаар байвал нэтээр дүүрэн байгаа тул олоод уншина биз. Гэхдээ санаа оноо нэмэрлэвэл always welcome шүү. 
Доорх зураг мөн түүний зурсан зураг болно.

1

“Т” утсаар надад тэсэхийн аргагүй нэг хэргийн төлөө эцэстээ хүнд уураа гаргаж, хэрүүл хийснээ ярив.

Би түүнээс “Уураа гаргасныхаа дараа харамсав уу?” гэж асуухад, тэр:

“Би харамсахгүй байхад суралцаж байгаа. Нэг аяга унагаж хагалчихаад түмэн арга сийлж байж эвлүүлж наасан шиг тийм харамсал надад хэрэггүй” гэж хариулав.

Чимээгүйхэн найзынхаа шингэрсэн хоолойг сонсох зуур гуниглах сэтгэл төрөв.

4 замын уулзвар 十字路口

Арван тав, зургаан настай нэгэн охин дөрвөн замын уулзвар дээр ногоон гэрэл асахыг хүлээн зогсоно. Түүний өөдөөс харан зогсох надад сонирхолтой санагдав.

Гэрээсээ гарангуут энэ залуухан охины сэтгэлд гудамжаар явж байгаа бүхий л хүмүүс түүнийг анхааран хараад байх шиг сэтгэгдэл төрдөг. Тиймээс өөрийгөө хамгаалахын тулд, өөрийгөө юуг ч үл тоохгүй байгаа мэтээр харагдуулахын тулд, толгойгоо бага зэрэг өргөн хайхрамжгүй бөгөөд чухал царай гаргана.

Бусдын санаа

~Та өөртөө байгаа бүх зүйлээ хэзээ нэгэн цагт хэн нэгэн хүмүүст өгөх л болно. Тийм болохоор одоо л өгчих, тэгвэл бусдад өгөх боломж таныг залгамжлагч хэн нэгний гарт биш таны гарт үлдэх болно. (Kahlil Gibran)

~Та үргэлж “Би хүмүүст өгөх дуртай, харин хүртэх ёстой хүмүүст л өгнө.” гэж ярих юм. Гэтэл таны жимсний цэцэрлэг доторх модод, хотон доторх хонинууд чинь тэгж хэлээгүй биз дээ? (Kahlil Gibran)

~Маш олон хэрэг явдлыг шийдвэрлэх цорын ганц арга бол цаг хугацаа ирж гэрчлэх байдаг. Маш олон хэрэг явдал биднийг эргэж харах үед л сая тодорхой болдог.(Ши Мөрөн)

~Хэрвээ чи хийж байгаа зүйлдээ үнэхээр амь амьдралаа зориулж чадах юм бол энэ дэлхий чамайг хохироохгүй. (Ши Мөрөн)

~Бүхий л хайрлууштай сайхан зүйлстэй үргэлж тодорхой зайнаас харьцах хэрэгтэй байдаг. (Ши Мөрөн)

~Хэн нэг хүн өөрөөс чинь хэт илүү гарчихсан байхыг мэдвэл, яг тэр мөчид дотор чинь гал шатах мэт өвдөж, хорсохыг мэдэрвэл бас тийм ч муу зүйл биш. Учир нь яг тэр л мөчид, бидний ингэж хоцорч үлдсэн нь бүх хүчээ гаргаж хичээхгүй байгааг маань ойлгуулна. Далайн давалгааг ширүүн салхи л түрдэггүй гэж үү? (Ши Мөрөн)

Мананд 霧裏

Би манан дотор л яваад байх шиг.

Миний эргэн тойрон бол зах хязгааргүй өргөн уудам ертөнц гэдгийг мэдэж байна л даа, гэхдээ би үргэлж түүний бүрэн бүтэн нүүр царайг харж чадахгүй юм. Нүдний өмнөх жижиг булангаас бусад нь бүдэг бадаг хэлбэр төдий л харагдана.